Streszczenie
Układ glutaminianergiczny jest głównym pobudzającym układem neuroprzekaźnikowym mózgu. Jonotropowy receptor kwasu glutaminowego – receptor NMDA, odgrywa ważną rolę w procesach poznawczych, m.in. uwagi, pamięci i uczenia się. Uczestniczy w kontroli aktywności innych układów przekaźnikowych: dopaminergicznego, noradrenergicznego, serotoninergicznego. Antagoniści receptora NMDA, do których należą fencyklidyna i ketamina, powodują występowanie objawów psychotycznych (wytwórczych, negatywnych), jak również specyficznych zaburzeń funkcji poznawczych, bardzo podobnych do występujących w schizofrenii. Na podstawie tych obserwacji sformułowano hipotezę zmniejszonej aktywności receptora NMDA i układu glutaminianergicznego w schizofrenii oraz rozpoczęto poszukiwania substancji mogących tę aktywność normalizować. Glicyna, najprostszy aminokwas, będąc niekompetycyjnym koagonistą receptora NMDA, jest niezbędna do efektywnego funkcjonowania receptora-kanału. Doustne podawanie wysokich dawek glicyny (do 60 mg/dobę) może zwiększać aktywność receptora NMDA, prowadząc, co szczególnie ważne, do poprawy klinicznej w zakresie objawów negatywnych i kognitywnych.
Cel badania: Celem badania była ocena wpływu glicyny na funkcje poznawcze pacjentów z rozpoznaniem schizofrenii z dominującymi objawami negatywnymi (średnia 25,7 punktów w podskali objawów negatywnych PANSS) w stabilnym stanie psychicznym. Pacjenci kwalifikowani do badania otrzymywali stałe dawki leków przeciwpsychotycznych (klasycznych i II generacji).
Metoda: 29 osób z rozpoznaniem schizofrenii z dominującymi objawami negatywnymi (wg ICD-10) ukończyło 6-tygodniowe prospektywne badanie typu otwartego, podczas którego podawano pacjentom doustnie glicynę (do 60 g/dobę). Na początku i końcu badania dokonano oceny nasilenia objawów schizofrenii z użyciem PANSS oraz funkcji poznawczych, korzystając z baterii testów: Testu Sortowania Kart Wisconsin – WCST (wersja na PC), Testu Łączenia Punktów – TMT i Testu Stroopa .
Wyniki: W grupie badanej odnotowano istotną statystycznie poprawę w zakresie funkcji werbalnych, pamięci operacyjnej i uwagi. W tygodniu 6. pacjenci wykorzystywali mniej kart do ukończenia większej liczby kategorii (p<0,001), istotnie rzadziej stwierdzano błędy perseweracyjne (p<0,001) i nieperseweracyjne (p<0,01). W TMT po okresie przyjmowania glicyny odnotowano istotne skrócenie czasu potrzebnego do ukończenia obu części testu (p<0,01). W Teście Stroopa odnotowano znamienne obniżenie częstości popełnianych błędów (p<0,001) oraz skrócenie czasu wykonania drugiej części zadania (p<0,05). Odnotowano również istotną poprawę symptomatologii schizofrenii, m.in. w zakresie objawów negatywnych (podskala PANSS; -16,1%, p<0,001).
Wnioski: Wyniki wskazują na korzystne działanie augmentacji leczenia przeciwpsychotycznego glicyną. Odnotowana poprawa w okresie stosowania glicyny dotyczyła szeroko pojętej symptomatologii schizofrenii, w tym objawów negatywnych oraz poznawczych. Stosowanie glicyny było bezpieczne i dość dobrze tolerowane przez pacjentów, najczęstsze objawy niepożądane dotyczyły przewodu pokarmowego (nudności, wymioty), co może być związane z dużą ilością substancji przyjmowaną jednorazowo.