Streszczenie
Cel. Zaburzenia funkcji poznawczych, w tym otępienia, dotykające znaczną część populacji w wieku podeszłym, stają się jednym z najważniejszych problemów zdrowotnych. Zmiany biologiczne prowadzące do uszkodzenia mózgowia rozpoczynają się wiele lat przed początkiem uchwytnych objawów klinicznych, a ich nasilenie uwarunkowane jest wieloma czynnikami. Część czynników mających wpływ na wystąpienie otępienia może podlegać modyfikacjom środowiskowym. Jednym z nich jest dieta.
Przegląd piśmiennictwa. W wielu badaniach wykazano związek pomiędzy rodzajem diety a nasileniem zaburzeń poznawczych i/lub częstością występowania otępień. W pracy omówiono postulowany wpływ całościowych strategii dietetycznych na funkcje poznawcze. Obecnie największe zainteresowanie z uwagi na protekcyjny wpływ w odniesieniu do zaburzeń otępiennych wzbudza dieta śródziemnomorska oraz strategie dietetyczne polegające na różnego rodzaju ograniczeniach dietetycznych. W części badań, opartych głównie na modelu zwierzęcym, udowodniono, że mniejsza podaż kaloryczna związana jest z wydłużeniem życia i redukcją ryzyka wystąpienia zaburzeń poznawczych. Natomiast w ograniczeniu podaży SFA (saturated fatty acids, nasycone kwasy tłuszczowe) upatruje się istotnego znaczenia prozdrowotnego diety śródziemnomorskiej, poprzez zmniejszenie negatywnego wpływu tłuszczy nasyconych na metabolizm glukozy i cholesterolu oraz poziom neurotrofiny BDNF (Brain-derived neurotrophic factor) w hipokampie. Z kolei związki z grupy polifenoli, obecne w tym rodzaju diety, łączone są z efektem antyoksydacyjnym oraz przeciwzapalnym.
Wnioski. Dotychczasowe badania wskazują na istotne znaczenie protekcyjne rodzaju diety, ale pod warunkiem konsekwentnego jej stosowania w okresie znacznie wyprzedzającym okres starzenia się. Efektywność terapeutyczna interwencyjnej zmiany diety lub podania określonych jej składników u osób z już występującymi objawami otępiennymi nie została, jak dotąd, potwierdzona.