2020 zeszyt 1

Powrót do zeszytu

Tom 36, zeszyt 1

Artykuł poglądowy

Farmakogenetyka litu. Dwie dekady badań

Maciej D. Sobczak1, Joanna M. Pawlak2
1. Department of Adult Psychiatry, Poznan Teaching Hospital No 5, Poznan University of Medical Sciences, Poland
2. Department of Psychiatric Genetics, Department of Psychiatry, Poznan University of Medical Sciences, Poland
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2020, 36 (1), 67–82
Data publikacji: 25-06-2020
DOI: https://doi.org/10.33450/fpn.2020.05.002
Słowa kluczowe: farmakogenetyka, lit, badania asocjacyjne całego genomu, geny kandydujące, zmienność liczby kopii, współczynnik ryzyka wielogenowego

Streszczenie

Badania farmakogenetyczne analizują związek uwarunkowań genetycznych z indywidualną reakcją na leki. Osobnicza odpowiedź na farmakoterapię może mieć szczególne znaczenie prognostyczne w przypadku chorób, w których patogenezie zidentyfikowano istotny udział czynników genetycznych. W odniesieniu do choroby afektywnej dwubiegunowej (bipolar disorder, BD), która jest schorzeniem o częściowo dziedzicznym, wielogenowym podłożu, wyodrębniona została specyficzna grupa pacjentów szczególnie dobrze odpowiadająca na leczenie litem. W ostatnim dwudziestoleciu techniki biologii molekularnej umożliwiły badanie chorych leczonych litem na poziomie genomu, a analizy asocjacyjne tzw. genów kandydujących rozwinęły dotychczasowe profilowanie tych pacjentów na podstawie specyficznych cech klinicznych. Pozytywne wyniki uzyskano, między innymi badając geny związane z układami neuroprzekaźników, wtórnych przekaźników, genów zaangażowanych w neuroprotekcję oraz w regulację rytmów okołodobowych. Dalszy rozwój technik biologii molekularnej przyczynił się do zainicjowania badań genome-wide association studies (GWAS), w oparciu o które tworzone są analizy poligenic risk score (PRS). Niniejszy artykuł ma na celu przedstawienie przeglądu piśmiennictwa dotyczącego analiz polimorfizmów genów związanych z farmakologicznym mechanizmem działania litu. Autorzy opierali się głównie na publikacjach anglojęzycznych dostępnych w bazie PubMed, publikacjach polskojęzycznych oraz analizie referencji opracowań dostępnych jako pełne teksty. Wydaje się, że badania genetyczne podatności na leczenie litem pacjentów z diagnozą choroby afektywnej dwubiegunowej mogą skutkować wprowadzeniem nowych personalizowanych strategii terapeutycznych. Daje to nadzieję na skuteczniejszą redukcję objawów choroby, która – z uwagi na swój przewlekły i nawrotowy charakter – przyczynia się do znacznej inwalidyzacji chorych w codziennym funkcjonowaniu i obarczona jest wysokim ryzykiem samobójstwa.

Adres do korespondencji:
Maciej D. Sobczak
Klinika Psychiatrii Dorosłych
Uniwersytet Medyczny w Poznaniu
ul. Szpitalna 27/33, 60-572, Poznań, Poland
email: mdsobczak@gmail.com