Archiwum

2016, tom 32, zeszyt 1

Artykuł oryginalny

The level of vitamin B12 as a factor of efficacy of ketamine infusion in bipolar depression / Poziom witaminy B12 jako czynnik skuteczności wlewu ketaminy w depresji w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej

Magda K. Malewska, Agnieszka Permoda-Osip, Alicja Bartkowska-Śniatkowska, Janusz Rybakowski
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2016, 32 (1), 9–15

Założenia. Celem pracy była ocena skuteczności jednorazowego wlewu ketaminy u pacjentów z depresją w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD), otrzymujących leki normotymiczne, u których stosowanie leków przeciwdepresyjnych nie przyniosło poprawy, w kontekście poziomu witaminy B12 w surowicy przed zastosowaniem tej procedury.

Metodyka. Badaniem objęto 28 pacjentów (5 mężczyzn, 23 kobiety) w wieku 27–67 lat (średnia 46) z depresją w przebiegu ChAD, otrzymujących ≥1 lek normotymiczny pierwszej lub/i drugiej generacji. Po odstawieniu leków przeciwdepresyjnych (≥7 dni) wykonywano wlew ketaminy (0,5 mg/kg masy ciała). Kryterium poprawy klinicznej stanowiło zmniejszenie o ≥50% wyniku w 17-punktowej Skali Depresji Hamiltona po 7 dniach – w porównaniu ze stanem wyjściowym. Pacjentów podzielono na 3 grupy: (1) ze stężeniem witaminy B12 < 350 pg/ml (11 pacjentów); (2) ze stężeniem witaminy ≥350 pg/ml (10 pacjentów); (3) ze stężeniem witaminy < 350 pg/ml, którym przed wlewem podano w iniekcji 1000 μg witaminy B12 (7 pacjentów).

Wyniki. Średni poziom poprawy po 7 dniach od wlewu ketaminy w poszczególnych grupach wynosił odpowiednio 28%, 55% i 71%. W porównaniu z grupą 1 poprawa była istotnie większa w grupie 2 (p = 0,011) i w grupie 3 (p = 0,003). Stwierdzono istotną korelację między wyjściowym poziomem witaminy (uwzględniając efekt suplementacji u 7 pacjentów) a skutecznością kliniczną (r = 0,51; p = 0,006).

Wnioski. Uzyskane wyniki wskazują, że wysoki poziom witaminy B12 przed zastosowaniem ketaminy wiąże się z lepszą skutecznością kliniczną tej procedury. U pacjentów, u których stężenie witaminy B12 jest niskie, wskazana jest suplementacja tą witaminą w celu uzyskania optymalnych rezultatów.

Artykuł poglądowy

The relationship between statin use and depression / Związek pomiędzy stosowaniem statyn a depresją

Maria Rutkowska, Wojciech Słupski
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2016, 32 (1), 17–26

Statyny od prawie 30 lat są powszechnie stosowane w pierwotnej i wtórnej prewencji chorób układu krążenia. Poza efektem hipolipemizującym wykazują również działanie przeciwzapalne, antyoksydacyjne i neurotroficzne, które może mieć znaczenie zarówno w zapobieganiu, jak i leczeniu depresji. Doniesienia na temat związku pomiędzy stosowaniem satyn a depresją są rozbieżne. W wielu badaniach klinicznych nie stwierdzono wpływu statyn na nastrój, część z nich wskazuje na działanie przeciwdepresyjne tych leków, szczególnie u pacjentów z chorobami krążenia. Zwiększone ryzyko wystąpienia depresji u stosujących statyny było rzadko obserwowane.

Artykuł oryginalny

Wpływ terapii elektrowstrząsowej w depresji lekoopornej na stężenie czynnika neurotrofowego pochodzenia mózgowego (BDNF) w surowicy

Krystian J. Wiśniewski, Miłosz Krzywotulski, Maria Skibińska, Alicja Bartkowska-Śniatkowska, Maria Chłopocka-Woźniak, Janusz Rybakowski
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2016, 32 (1), 27–32

Cel pracy. Pod wpływem elektrowstrząsów (EW) zwiększa się neurogeneza, a dla przeżycia neuronów istotny jest czynnik neurotrofowy pochodzenia mózgowego (brain-derived neurotrophic factor, BDNF). Liczne badania wskazują, że w depresji poziom BDNF jest obniżony, a terapia EW może go zwiększać. Ponieważ nie wiadomo, czy zależności te występują również w depresji lekoopornej, za cel pracy postawiliśmy sobie ocenę wpływu EW na stężenie BDNF w surowicy u pacjentów z depresją lekooporną.

Materiał i metody. Badaniem objęto 58 pacjentów z depresją lekooporną (25 mężczyzn i 33 kobiety, średnia wieku 56 ±13 lat) leczonych EW w latach 2013–2014. U 35 pacjentów całość zabiegów wykonywano w znieczuleniu tiopentalem (w dawce 2–5 mg/kg), u 11 pacjentów w trakcie 2. i 3. zabiegu w charakterze znieczulenia zastosowano ketaminę (w dawce 1,0–1,5 mg/kg), natomiast u 12 pacjentów zastosowano ją w trakcie 2., 4., 6., 8. i 10. zabiegu (dawka 1,0–1,5 mg/kg). Oznaczenie BDNF w surowicy wykonywano rano przed pierwszym zabiegiem oraz po 7., 14. i 21. dniu kuracji.

Wyniki. Nie stwierdzono istotnych zmian w poziomie BDNF w przebiegu terapii EW – zarówno w całej grupie badanych, jak również w grupach mężczyzn i kobiet, w depresji nawracającej i chorobie afektywnej dwubiegunowej, u osób poniżej i powyżej 55. roku życia, u osób o wyjściowym nasileniu depresji poniżej i powyżej 30 punktów w skali Hamiltona oraz w grupie, w której do znieczulenia używano wyłącznie tiopentalu, jak i tych, w których zastosowano ketaminę na dwa różne sposoby.

Wnioski. Uzyskane wyniki wskazują, że u pacjentów z depresją lekooporną, otrzymujących uprzednio leczenie przeciwdepresyjne i normotymiczne, mimo poprawy stanu psychicznego w przebiegu leczenia EW, nie stwierdza się istotnych zmian w stężeniu BDNF w surowicy.

Artykuł poglądowy

Rola sirtuin w wybranych zaburzeniach psychicznych

Maria Filip, Maciej Kuśmierek, Kinga Bobińska, Piotr Gałecki
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2016, 32 (1), 33–39

Cel pracy. Sirtuiny, białka występujące u wszystkich organizmów żywych, biorą udział w wielu procesach komórkowych, takich jak starzenie się, transkrypcja, apoptoza, procesy zapalne, potranslacyjna modyfikacja białek, wyciszanie transkrypcji genów, uruchamianie mechanizmów naprawczych DNA, a także regulacja wielu procesów metabolicznych. Coraz częściej jednak podnosi się rolę sirtuin jako elementu patogenetycznego niektórych zaburzeń psychicznych. Dotychczas opublikowano niewiele prac wykazujących korelację pomiędzy mechanizmami działania sirtuin a wystąpieniem chorób psychicznych. Celem artykułu było ukazanie roli sirtuin w patogenezie wybranych zaburzeń psychicznych.

Przegląd piśmiennictwa. Od kilku lat trwają badania nad zależnościami pomiędzy sirutinami a występowaniem schizofrenii, choroby dwubiegunowej i zaburzeń depresyjnych. Niektóre z prac dostarczają dowodów, iż część wariantów alleli genu SIRT1 przyczynia się do wzrostu ryzyka zachorowania na schizofrenię, przynajmniej w niektórych populacjach azjatyckich. W ostatnim czasie SIRT1 zostało uznane ze ważną cząsteczkę odgrywającą istotną rolę w mechanizmach rytmów okołodobowych. Nieprawidłowości okołodobowego cyklu mogą być związane z patofizjologią zaburzeń depresyjnych (MD); sugeruje się tutaj dużą rolę cząsteczki SIRT1. Wykazano także, iż białko SIRT2 jest zaangażowane w patofizjologię zachowań depresyjnych spowodowanych przez przewlekły nieprzewidywalny stres (CUS). Zahamowanie ekspresji białka SIRT2 w hipokampie daje efekt depresyjny, a nadekspresja SIRT2 powoduje efekt typu przeciwdepresyjnego. Badania były przeprowadzone na modelach zwierzęcych.

Wnioski. Z całą pewnością istnieje jeszcze bardzo dużo nieznanych dotąd zależności pomiędzy białkami SIR a występowaniem zaburzeń psychicznych. Być może poznanie tych mechanizmów pozwoli na opracowanie nowych form terapii tych chorób.

Artykuł poglądowy

Doksylamina w leczeniu zaburzeń snu i lęku

Marek Krzystanek, Anna Białek, Artur Pałasz, Rafał Skowronek
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2016, 32 (1), 41–47

W obliczu niewielkiej liczby bezpiecznych i skutecznych leków sedatywnych i nasennych ciekawą propozycją jest doksylamina. Należy ona do pierwszej generacji leków przeciwhistaminowych. Wykazuje działanie uspokajające, nasenne, przeciwwymiotne i przeciwuczuleniowe.

Celem pracy jest prezentacja działania doksylaminy w porównaniu z innymi lekami o działaniu nasennym i sedatywnym. Dokonano szczegółowej analizy prac dotyczących skuteczności leczenia bezsenności i lęku za pomocą doksylaminy, jak również jej tolerancji. Siła działania uspokajającego doksylaminy jest podobna do flunitrazepamu czy fenobarbitalu, nie wywołuje ona jednak zależności lekowej. Liczne badania dowodzą skuteczności i bezpieczeństwa stosowania doksylaminy w krótkotrwałej terapii bezsenności. Dowiedziono również bezpieczeństwa jej stosowania w ciąży. Doksylamina ma szeroki indeks terapeutyczny, a ewentualne działania niepożądane mają zwykle łagodne nasilenie i są przemijające. Najczęściej występują poranna senność i suchość w ustach.

Zgromadzone dane wskazują, że doksylamina może być stosowana jako lek nasenny i uspokajający.