2009 zeszyt 1

Powrót do zeszytu

Tom 25, zeszyt 1

Specjalnie dla Farmakoterapii w Psychiatrii i Neurologii

Biologiczne mechanizmy działania litu w kontekście efektu normotymicznego

Agnieszka Permoda-Osip1, Janusz Rybakowski1
1. Klinika Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2009, 1, 7–15
Słowa kluczowe: lit, choroba afektywna dwubiegunowa, neuroprzekaźnictwo, układ fosfatydyloinozytolu, neuroprotekcja, immunomodulacja

Streszczenie

W pracy podjęto próbę podsumowania wiedzy na temat mechanizmów działania litu, najstarszego leku normotymicznego, stosowanego w leczeniu i profilaktyce choroby afektywnej dwubiegunowej (CHAD). Obecne badania neurobiologiczne i molekularno-genetyczne umożliwiają lepsze zrozumienie mechanizmu efektu profilaktycznego litu w CHAD. Lit wpływa na transport przez błony komórkowe, stymulując m.in. aktywność adenozynotrifosfatazy sodowo-potasowej (ATP-azy) i wywierając działanie stabilizujące poziom sodu wewnątrzkomórkowego. W zakresie działania na neuroprzekaźnictwo, istotny jest wpływ litu na układ serotoninergiczny (wzrost syntezy serotoniny, hamowanie receptora 5HT2A, selektywna modyfikacja receptorów 5HT2A/2C i 5HT1B), na przekaźnictwo dopaminergiczne (blokowanie nadwrażliwości receptorów dopaminergicznych, zmiany konformacyjne receptorów dopaminergicznych typu D2), na przekaźnictwo noradrenergiczne (zwiększenie inaktywacji noradrenaliny i zmniejszenie dostępności tego neuroprzekaźnika na synapsach), i na przekaźnictwo glutaminergiczne i GABA-ergiczne (zmniejszenie pod wpływem litu poziomu kwasu glutaminowego w jądrach podstawy, a zwiększenie poziomu GABA w korze przedczołowej). Szczególnie znaczącą rolę przypisuje się działaniu litu na układ „drugich” przekaźników, zwłaszcza na układ fosfatydyloinozytolu (PI), jak również na układ cyklicznego adenozynomonofosforanu (cAMP). Działanie to może mieć bezpośredni związek z mechanizmami patogenetycznymi CHAD oraz mechanizmami działania innych leków normotymicznych I generacji (karbamazepiny, walproinianów). W pracy opisano także procesy związane z działaniem neuroprotekcyjnym litu, takie, jak aktywacja czynnika neurotrofowego pochodzenia mózgowego (BDNF), zwiększanie stężenia białka bcl-2 oraz hamowanie kinazy syntazy glikogenowej (GSK-3 beta). Przedstawiono dowody na udział niektórych procesów w mechanizmie działania profilaktycznego litu, uzyskane na podstawie własnych badań genetyczno-molekularnych wykonanych u chorych wykazujących różną skuteczność profilaktyczną litu. W końcowym rozdziale omówiono niektóre aspekty wpływu immunomodulacyjnego i przeciwwirusowego litu, które mogą mieć też znaczenie dla normotymicznego działania tego jonu w CHAD.

Adres do korespondencji:
Klinika Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego
ul. Szpitalna 27/33, 60-572 Poznań
tel. 061 8475087, fax. 061 8480392,
E-mail autora korespondującego: a.a.p@wp.pl