Archiwum

2018, tom 34, zeszyt 4

Artykuł oryginalny

Deprywacja snu z przyspieszeniem cyklu snu i czuwania w terapii depresji lekoopornej a cechy rytmu okołodobowego i temperamentu – badanie wstępne

Ewa Kurczewska, Ewa Ferensztajn-Rochowiak, Maria Chłopocka-Woźniak, Janusz Rybakowski
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2018, 34 (4), 249–262

Cel pracy. Oceniano skuteczność całkowitej deprywacji snu (total sleep deprivation, TSD) z przesunięciem fazy snu (sleep phase advance, SPA) dla potencjalizacji farmakoterapii u chorych z depresją lekooporną (treatment-resistant depression, TRD). Badano zależność między poprawą kliniczną w wyniku zastosowanego leczenia zintegrowanego a chronotypem i temperamentami afektywnymi.

Materiał i metody. Badaną grupę stanowiło 30 osób z TRD w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD n = 15) lub jednobiegunowej (ChAJ n = 15) w wieku 52 ± 12 lat (17 kobiet, 13 mężczyzn). Zastosowano TSD oraz 3-dniowe SPA (o 5, 3 i 1 godz. wcześniej). Nasilenie depresji określano przy użyciu Skali Depresji Hamiltona (Hamilton Depression Rating Scale, HDRS). Wszyscy pacjenci zostali ocenieni za pomocą Skali Ranności (Composite Scale of Morningness, CSM) oraz Skali oceny temperamentu (Temperament Evaluation of Memphis, Pisa, Paris, and San Diego Auto-questionnaire, TEMPS-A).

Wyniki. Poprawę kliniczną, zdefiniowaną jako redukcję nasilenia depresji o ≥ 50% punktacji w HDRS w porównaniu ze stanem wyjściowym, utrzymującą się do końca badania (14 dni), uzyskało 16 z 30 pacjentów z TRD. Nie stwierdzono istotnego związku między poprawą kliniczną a rodzajem chronotypu oraz temperamentami afektywnymi.

Wnioski. W przeprowadzonym badaniu TSD z SPA okazało się skuteczną metodą potencjalizacji farmakoterapii TRD u ponad połowy chorych. Związek pomiędzy chronotypem i temperamentami afektywnymi a odpowiedzią kliniczną na metody chronoterapeutyczne depresji wymaga dalszych badań.

Artykuł poglądowy

Melatonina w leczeniu zaburzeń rytmu okołodobowego snu i czuwania – zasady wyboru właściwej pory przyjęcia i dawki

Adam Wichniak, Aleksandra Wierzbicka, Katarzyna Gustavsson, Joanna Szmyd, Wojciech Jernajczyk
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2018, 34 (4), 263–283

Cel pracy. Zaburzenia rytmu okołodobowego snu i czuwania (CRSWD) są częstą grupą zaburzeń snu. Celem artykułu jest przedstawienie zasad stosowania melatoniny w leczeniu CRSWD.

Materiał i metody. Przegląd wyników z randomizowanych, kontrolowanych placebo badań klinicznych.

Wyniki. Podstawowym wskazaniem do stosowania melatoniny jest leczenie zaburzenia z opóźnioną fazą snu i czuwania (DSWPD). Jest ona również zalecana w leczeniu zaburzenia z nieregularnym rytmem snu i czuwania i zaburzenia z innym niż 24-godzinnym rytmem snu i czuwania. Natomiast w leczeniu zaburzenia z przyspieszoną fazą snu i czuwania leczenie melatoniną odgrywa rolę drugoplanową. Efekt terapeutyczny melatoniny zależy przede wszystkim od właściwej pory jej podania. W leczeniu DSWPD korzystne może być jej podanie nawet 6–8 godzin przez planowaną porą snu. Choć dostępne dane nie wskazują na zależność efektu terapeutycznego od wielkości dawki, a zalecana dawka mieści się w szerokim zakresie 0,5–10 mg, w pierwszych 3–6 tygodniach leczenia korzystne jest stosowanie wyższych dawek, czyli 5 mg, a w zaburzeniach neuropsychiatrycznych u dzieci nawet do 10 mg. Melatonina jest także skuteczną formą łagodzenia objawów egzogennych CRSWD: zaburzeń snu i czuwania związanych z pracą zmianową lub ze zmianą strefy czasu. Melatonina o przedłużonym uwalnianiu w dawce 2 mg jest zarejestrowana do leczenia bezsenności u osób w wieku od 55. roku życia.

Wnioski. Podstawową rolę w leczeniu CRSWD odrywają interwencje chronoterapeutyczne. Zaliczamy do nich fototerapię i unikanie światła, leczenie melatoniną oraz interwencje behawioralne wpływające m.in. na rytm posiłków, wysiłku fizycznego, aktywności społecznej.

Artykuł poglądowy

Niepożądane działania terapii wenlafaksyną i czynniki ryzyka ich wystąpienia

Justyna Suwała, Marta Oleś, Anna Wiela-Hojeńska
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2018, 34 (4), 285–304

Nadzór nad bezpieczeństwem farmakoterapii stanowi istotny aspekt leczenia depresji, zwłaszcza że u 40–90% pacjentów występują niepożądane działania leków przeciwdepresyjnych. Artykuł omawia zagadnienia dotyczące optymalizacji stosowania wenlafaksyny z uwzględnieniem jej właściwości farmakodynamicznych i farmakokinetycznych, wskazań, niepożądanych działań oraz czynników ryzyka ich wystąpienia, takich jak choroby współtowarzyszące, polimorfizmy genetyczne czy interakcje z innymi lekami.

Sprawozdanie z konferencji naukowej

Sprawozdanie z VI Szkoły Neuropsychofarmakologii Dzieci i Młodzieży ECNP (Wenecja, Włochy, 8–13 kwietnia 2018)

Anna Gralewicz, Anna Herman
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2018, 34 (4), 311–322

Artykuł jest sprawozdaniem z VI Szkoły Neuropsychofarmakologii Dzieci i Młodzieży ECNP, która odbyła się w dniach od 8 do 13 kwietnia 2018 roku w Wenecji. Opisano strukturę̨ kursu oraz zakres merytoryczny. Autorki starały się̨ również podsumować poruszane podczas kursu zagadnienia.

Sprawozdanie z konferencji naukowej

Sprawozdanie z warsztatów ECNP dotyczących metod stosowanych w badaniach klinicznych, 7–9 listopada 2018, Barcelona, Hiszpania

Piotr S. Krawczyk
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii 2018, 34 (4), 323–327

Artykuł jest sprawozdaniem z warsztatów dotyczących metod stosowanych w badaniach klinicznych organizowanych przez European College of Neuropsychopharmacology (ECNP), które odbyły się między 7 a 9 listopada 2018 roku w Barcelonie. Przedstawiono tu program warsztatów i zarys treści poszczególnych wystąpień. Autor podjął staranie, by syntetycznie zaprezentować zagadnienia dotyczące metod wykorzystywanych w projektowaniu badań klinicznych, analizie opublikowanych wyników oraz tworzeniu publikacji naukowych, które były omawiane podczas warsztatów.