Archiwum

2007, tom 23, zeszyt 2

Specjalnie dla Farmakoterapii w Psychiatrii i Neurologii

Aktualny stan leczenia choroby Alzheimera

Adam Bilikiewicz, Leszek Bidzan
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2007, 2, 69–74

W pracy dokonano przeglądu środków farmakologicznych obecnie stosowanych lub mogących mieć zastosowanie w najbliższej przyszłości w leczeniu choroby Alzheimera.
Obecne strategie terapeutyczne polegają na stosowaniu inhibitorów acetylocholinesterazy (donepezil, galantamina, riwastygmina), które stabilizują poziom neuroprzekaźnika w szczelinie synaptycznej oraz antagonisty receptora NMDA – memantyny.
Obecna terapia choroby Alzheimera polega na działaniu objawowym i przynosi jedynie ograniczone klinicznie wyniki, a stosowane środki nie wpływają na mechanizmy procesu chorobowego.
W trakcie badań klinicznych znajduje się wiele środków o potencjalnym wpływie na proces chorobowy. Szczególną uwagę poświęca się oddziaływaniu na złogi Abeta, białko tau oraz mechanizmom oksydacyjnym i zapalnym zaangażowanym w proces chorobowy.
Dotychczasowe wyniki dają nadzieję na wprowadzenie w ciągu najbliższych lat leków znacznie skuteczniej wpływających na proces chorobowy.

Artykuł oryginalny

Analiza rozkładu wyników stężenia litu w surowicy krwi w zależności od wieku

Maciej Jankowski, Katarzyna Dragan, Zenon Jakubowski, Mirosława Szczepańska-Konkel
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2007, 2, 75–81

Warunkiem prowadzenia skutecznej terapii z zastosowaniem soli litu jest utrzymanie stężenia tego jonu w przedziale terapeutycznym. Zadanie to jest utrudnione, gdy dochodzi do zmiany właściwości farmakokinetycznych soli litu, np. u pacjentów w podeszłym wieku. Dlatego też, celem obecnej pracy była analiza rozkładu wyników oznaczeń stężenia litu w surowicy krwi w zależności od wieku pacjentów. Analizie poddano 532 wyniki oznaczania stężenia litu w surowicy krwi pochodzącej od 289 pacjentów z okresu trzech lat (2004-2006 r.). Wykazano, że 88% wszystkich wyników stężenia litu mieściło się w zakresie stężeń terapeutycznych, tj. 0,3-1,3 mmol/l, natomiast 10% wyników należało do zakresu stężeń subterapeutycznych a 2% do supraterapeutycznych. Rozkład liczby wyników w zależności od stężenia przebiegał podobnie u kobiet i mężczyzn. Najwięcej oznaczeń stężenia litu w surowicy przeprowadzono u pacjentów w wieku 51-60 lat (127 wyników). W grupie tej stwierdzono też najwyższy odsetek wyników należących do zakresu stężeń subterapeutycznych. Pomiar stężenia litu w surowicy u poszczególnych pacjentów przeprowadzano jedno- (59% pacjentów) lub wielokrotnie. Stwierdzono, że przy wielokrotnym pomiarze stężenia litu w surowicy krwi procentowy udział wyników mieszczących się w zakresie terapeutycznym był wyższy o około 8% niż przy jednokrotnym pomiarze. Podsumowując, przeprowadzona analiza stężeń litu wskazuje, że u znacznej części pacjentów stężenie litu w surowicy znajduje się poza zakresem stężeń terapeutycznych a zwiększenie częstości oznaczeń stężenia litu może przyczynić się do zwiększenia efektywności terapii.

Artykuł poglądowy

Interakcje farmakokinetyczne kwasu walproinowego

Paweł Zatorski, Halina Sienkiewicz-Jarosz, Agnieszka Korkosz, Przemysław Bieńkowski
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2007, 2, 83–88

Kwas walproinowy (i jego pochodne) jest wciąż szeroko stosowany w leczeniu padaczki oraz choroby afektywnej dwubiegunowej. Lek jest często podawany przez długi czas w kombinacji z innymi lekami, co rzutuje na ryzyko interakcji farmakodynamicznych i farmakokinetycznych. Celem artykułu jest przegląd najważniejszych właściwości farmakokinetycznych kwasu walproinowego, ze szczególnym uwzględnieniem interakcji z lekami wykorzystywanymi w medycynie wewnętrznej.

Artykuł poglądowy

Laboratoryjne markery depresji

Marcin Siwek, Dominika Dudek, Andrzej Zięba, Gabriel Nowak
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2007, 2, 89–99

Istotnym problemem dotyczącym badań na zaburzeniami afektywnymi jest fakt, że do tej pory nie znaleziono markerów biologicznych, które w codziennej praktyce klinicznej mogłyby sygnalizować o ryzyku rozwoju depresji czy zagrożeniu nawrotem choroby, pozwoliłyby na oszacowanie stopnia odpowiedzi na leczenie i informowałyby o zjawisku lekooporności. Artykuł stanowi przegląd aktualnego stanu wiedzy o laboratoryjnych markerach depresji. Przedstawione zostały wyniki dotychczasowych badań, których przedmiotem była analiza zaburzeń biochemicznych (zmiany poziomu lipidów osoczowych, aminokwasów, mikroelementów) i immunologicznych towarzyszących epizodowi depresyjnemu. Omówiono również testy laboratoryjne oparte o mechanizmy hormonalne (test hamowania deksametazonem, test stymulacji tyreoliberyną, test stymulacji fenfl uraminą, oznaczenia poziomu hormonów sterydowych w ślinie i płynie mózgowo-rdzeniowym) oraz możliwość wykorzystania markerów krwinkowych.

Artykuł poglądowy

Zastosowanie kwasów tłuszczowych omega-3 w leczeniu depresji

Kamila Krawczyk, Janusz Rybakowski
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2007, 2, 101–107

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 odgrywają znaczącą rolę w organizmie człowieka zapewniając prawidłowe funkcjonowanie komórek nerwowych, wpływają na przekaźnictwo międzykomórkowe, są składnikiem budulcowym błon komórkowych oraz biorą udział w produkcji eikozanoidów, takich jak prostaglandyny, tromboksany, leukotrieny i lipoksyny. Zarówno dane epidemiologiczne, jak i wyniki badań neurobiologicznych potwierdzają związek niedoboru kwasów tłuszczowych typu omega-3 z depresją. Rezultaty szeregu badań klinicznych wskazują, że dodanie kwasów tłuszczowych do standardowego leczenia przeciwdepresyjnego zwiększa skuteczność leczenia depresji, występującej zarówno w przebiegu zaburzeń afektywnych jednobiegunowych jak i dwubiegunowych. Istnieją również badania stwierdzające terapeutyczne działanie kwasów tłuszczowych omega-3 stosowanych jako monoterapia w depresji poporodowej. Dotychczasowe obiecujące wyniki wskazujące na korzyści stosowania kwasów tłuszczowych w leczeniu depresji wymagają potwierdzenia w dalszych badaniach.

Artykuł poglądowy

Tofizopam. W poszukiwaniu mechanizmów działania 2,3-benzodiazepin

Adam Hamed, Anna Skórzewska, Małgorzata Lehner, Adam Płaźnik
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2007, 2, 109–117

Większość stosowanych w klinice leków przeciwlękowych to substancje strukturalnie związane z 1,4-benzodiazepinami. Tofizopam był pierwszą z pochodnych różniących się od tzw. klasycznych benzodiazepin ulokowaniem atomów azotu, tzn. w przypadku tofizopamu atomy azotu sąsiadują ze sobą w pozycji 2,3-. Ta różnica w strukturze cząsteczki prawdopodobnie odpowiedzialna jest za odmienny profi l farmakologiczny oraz kliniczny tofizopamu.
Od lat 60. zsyntetyzowano szereg substancji z rodziny 2,3-benzodiazepin i nazwano tę grupę homoftalazynami. Niektóre z tych substancji np. tofizopam, girizopam, nerizopam – wykazują efekt przeciwlękowy oraz przeciwpsychotyczny. Miejsca wiązania homoftalazyn różnią się od tych, z którymi się wiążą klasyczne 1,4-benzodiazepiny. Lezje chemiczne systemu striato-pallido-nigralnego, uszkodzenie chirurgiczne szlaków strato-nigralnych oraz ekspresja białka c-Fos w zwojach podstawy mózgu po podaniu 2,3-benzodiazepiny wskazuje, że homoftalazyny strukturalnie związane z tofizopamem wiążą się z neuronami projekcyjnymi prążkowia. Mechanizm działania 2,3-benzodiazepin pozostaje nie znany. Tofizopam zwiększa powinowactwo 1,4-benzodiazepin do miejsca benzodiazepinowego w receptorze GABA-A. Przypuszcza się, że efekt działnia tofizopamu może wiązać się wpływem na transmisję GABA-ergiczną, jednakże w porównaniu w 1,4-benzodiazepinami nie wykazuje on właściwości przeciwdrgawkowych. Tofizopam wywiera również wpływ depresyjny na układ dopaminergiczny. Inne badania nad mechanizmem działania homoftalazyn wskazują na prawdopodobną rolę w transdukcji sygnału opioidowego. Artykuł ten podsumowuje wiedzę na temat farmakologii 2,3-benzodiazepin strukturalnie związanych z tofizopamem.