Archiwum

2004, tom 20, zeszyt 4

Artykuł

Wytyczne Światowej Federacji Towarzystw Psychiatrii Biologicznej (WFSBP) do Leczenia Biologicznego Zaburzeń Afektywnych Dwubiegunowych Część III: Leczenie podtrzymujące

Heinz Grunze, Siegfried Kasper, Guy Goodwin, Charles Bowden, Hans-Jürgen Molier, WFSBP Task Force on Treatment Guidelines for Bipolar Disorders
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2004, 4, 391-421

Dokładnie tak, jak w przypadku dwóch poprzednich pozycji z tej serii, przedstawione tu wytyczne do praktyki farmakologicznego leczenia podtrzymującego zaburzeń afektywnych dwubiegunowych opracowane zostały przez międzynarodowy zespół zadaniowy Światowej Federacji Towarzystw Psychiatrii Biologicznej (WFSBP). Celem tych wytycznych jest dostarczenie systematycznego przeglądu wszystkich danych naukowych dotyczących leczenia podtrzymującego. Wykorzystane w tych wytycznych dane zaczerpnięte zostały z przeglądu baz MEDLINE i EMBASE, z doniesień przedstawianych ostatnio na kluczowych konferencjach, oraz z rozmaitych wytycznych terapeutycznych krajowych i międzynarodowych. Rygoryzm ich naukowego uzasadnienia sklasyfikowano w czterech kategoriach (od A do D), a ponieważ wytyczne te z założenia powinny znaleźć zastosowanie kliniczne, dowody naukowe, które posłużyły do ich sformułowania, zostały również skomentowane przez ekspertów z zespołu zadaniowego, aby zapewnić możliwość ich praktycznego zastosowania.

World J. Biol Psychiatry, 2004, 5: 120-135.

Tłumaczenie: Andrzej Bidziński
 

Artykuł

Terapia monitorowana stężeniem kwasu walproinowego we krwi u pacjentów z zaburzeniami psychicznymi

Halina Matsumoto, Elżbieta Woźny, Anna Dziklińska, Małgorzata Abramowska, Szymon Niemcewicz, Waldemar Szelenberger
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2004, 4, 423-433

Kwas walproinowy (walproiniany) stosowany jest w farmakoterapii zaburzeń psychicznych najczęściej w skojarzeniu z innymi lekami psychotropowymi. Celem pracy była ocena poziomu kwasu walproinowego (VPA) w surowicy pacjentów, u których zlecono monitorowanie stężenia leku. Badaniami objęto 130 pacjentów w trakcie dwuletniej obserwacji. Wszyscy pacjenci leczeni byli kwasem walproinowym w skojarzeniu z neuroleptykami (I i II generacji) lub lekami przeciwdepresyjnymi. Rozkład stężeń VPA oznaczanych w surowicy metodą fluorescencji w świetle spolaryzowanym (FPIA) nie różnił się istotnie w badanych grupach pacjentów. Spośród wszystkich wyników badań stężeń VPA: 39% było poniżej poziomu terapeutycznego i wynosiło średnio: 34,4 ± 11,2 µg/ml, 58% wyników badań znajdowało się w zakresie terapeutycznym (50-100 µg/ml) i wynosiło średnio: 66,7± 11,3 µg/ml) oraz 3% w zakresie potencjalnie toksycznym (średnio: 107,9±6,6 µ/ml). Autorzy wskazują na przydatność monitorowania stężenia VPA u pacjentów poddanych politerapii oraz na konieczność ograniczenia polipragmazji ze względu na jej wpływ na skuteczność i bezpieczeństwo leczenia.

Artykuł

Otyłość i zaburzenia metaboliczne u chorych na schizofrenię nieleczonych i podczas stosowania leków przeciwpsychotycznych

Małgorzata Rzewuska
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2004, 4, 435-463

U chorych na schizofrenię dotychczas nieleczonych przed rozpoczęciem farmakoterapii (w porównaniu do osób w tym samym wieku i o podobnej masie ciała) stwierdzono trzykrotnie częściej otyłość, i istotnie częstsze zaburzenia metabolizmu glukozy (podwyższenie stężenia insuliny, kortyzolu, glikemii na czczo, oporność na insulinę). Zarówno doniesienia kazuistyczne, jak i badania wskazują, że niektóre leki przeciwpsychotyczne (LPP) przyspieszają wystąpienie lub nawet przyczyniają się do rozwoju nietolerancji glukozy, dyslipidemii i cukrzycy typu 2. Większość fenotiazyn i leków przeciwpsychotycznych drugiej generacji (LPP II) powoduje, zwłaszcza w pierwszych miesiącach leczenia, bardzo szybki i znaczny przyrost masy ciała, który niekiedy nie ustaje nawet po roku leczenia. Po rozpoczęciu leczenia wieloma spośród LPP II, w ciągu kilku tygodni często dochodzi do nasilenia istniejącej już, a niekiedy do ujawnienia się cukrzycy. Często, ale nie zawsze, hiperglikemia ustępuje po zaprzestaniu stosowania LPP II. W wielu pracach wykazano, że u chorych tych ponowne zastosowanie tego samego leku powoduje nawrót cukrzycy.
Dane z badań zgodnie dokumentują zwiększone ryzyko cukrzycy u pacjentów, którzy są leczeni klozapiną lub olanzapiną w porównaniu do klasycznych neuroleptyków i innych LPP II. Ryzyko podczas stosowania risperidonu i kwetiapiny jest mniej oczywiste. Danych epidemiologicznych dotyczących arypiprazolu i zyprazydonu jest stosunkowo mało, ale dostępne wyniki badali nie wskazują, aby przyczyniały się do cukrzycy. U leczonych olanzapiną lub klozapiną jest większe stężenie glukozy na czczo i po posiłku niż u leczonych KN nawet, gdy uwzględni się masę ciała. Obydwa te leki powodują największy przyrost masy ciała, ich stosowanie wiąże się z największym wzrostem LDL i całkowitego cholesterolu i trójglicerydów oraz największym spadkiem niskocząsteczkowego cholesterolu. Podjęcie decyzji stosowania LPP II wymaga przeprowadzenia badań i monitorowania przebiegu leczenia, aby zmniejszyć ryzyko zaburzeń naczyniowych, cukrzycy i jej powikłań. Przed rozpoczęciem stosowania leku przeciwpsychotycznego należy wykonać badania, które pozwolą stwierdzić nadwagę (BMI 25-29,9), stan przedcukrzycowy (glikemia na czczo 100-125 mg/dL), cukrzycę (glikemia na czczo ≥126 mg/dL), nadciśnienie (RR> 140/90 mmHg), lub dyslipidemię. Obecność tych zaburzeń wymaga podjęcia leczenia. Omówiono podstawy farmakoterapii u chorych z zaburzeniami metabolicznymi.

Artykuł

Porównanie skuteczności leczenia chorych na schizofrenię olanzapiną (Zolafren, ADAMED) i perazyną: S-tygodniowe, wieloośrodkowe, randomizowane badanie pacjentów hospitalizowanych

Bartosz Łoza, Marek Masiak, Mariusz Bartyzel, Paulina Chałupka, Bartłomiej Krzewiński, Jolanta Masiak, Anna Mosiołek, Mariusz Perucki, Artur De Rosier, Janusz Rybakowski
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2004, 4, 465-476

Cel: Praca omawia wyniki randomizowanego badania wieloośrodkowego porównującego skuteczność oraz tolerancję olanzapiny (Zolafren, ADAMED) i perazyny w ostrym epizodzie schizofrenii.
Metoda: Badaniem objęto 86 pacjentów hospitalizowanych z powodu zaostrzenia schizofrenii, z których 44 otrzymywało olanzapinę w dawce 10-20 mg/dobę (średnio 18,4 mg/dobę), a 42 perazynę w dawce 100-600 mg/dobę (średnio 294 mg/dobę) przez okres 8 tygodni. Grupy pacjentów nie różniły się pod względem parametrów demograficznych i klinicznych ani wyjściowego nasilenia objawów chorobowych.
Wyniki: W obu grupach pacjentów uzyskano statystycznie istotną poprawę kliniczną. Poprawa w grupie otrzymującej olanzapinę była istotnie większa w zakresie objawów psychopatologicznych mierzonych w skalach Positive and Negative Syndrome Scale (wynik całkowity, objawy pozytywne, objawy negatywne, psychopatologia ogólna), Clinical Global Impression i Calgary Depression Rating Scale. Terapia olanzapiną, w porównaniu z perazyną, wiązała się z istotnie mniejszym ryzykiem wystąpienia objawów ubocznych – w tym objawów pozapiramidowych, a także znacząco mniejszym ryzykiem przerwania terapii. Oba leki nie powodowały istotnych zmian w parametrach laboratoryjnych i badaniu elektro-kardiograficznym, z wyjątkiem wyższego poziomu cholesterolu stwierdzanego w trakcie kuracji perazyną. Olanzapina powodowała umiarkowany przyrost masy ciała (średnio 2,8 kg).
Wnioski: Uzyskane wyniki wskazują, że olanzapina (Zolafren, ADAMED) stosowana w leczeniu ostrego epizodu schizofrenii jest lekiem skutecznym i dobrze tolerowanym. W porównaniu z perazyną powoduje większą poprawę kliniczną i mniej objawów ubocznych.

Artykuł

Wpływ donepezilu na funkcje poznawcze u pacjentów z chorobą Alzheimera, uprzednio leczonych riwastygminą

Alina Borkowska, Monika Wiłkość, Marta Tomaszewska, Wiktor Dróżdż, Janusz Rybakowski
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2004, 4, 477-483

Celem niniejszego badania było określenie wpływu donepezilu na funkcje poznawcze u pacjentów z chorobą Alzheimera, uprzednio leczonych riwastygminą. W badaniach uczestniczyło 31 chorych (20 kobiety i 11 mężczyzn) w wieku 56-86 lat (średnio 71 lat), u których długość choroby wynosiła 2--4 (średnio 3 lata), a długość kuracji riwastygminą 3-12 (średnio 8 miesięcy). W porównaniu z wynikami uzyskanymi przez badanych chorych przed rozpoczęciem podawania donepezilu, stwierdzono istotną poprawę wyników w Mini Mental State Examination (po 3 i 6 miesiącach) oraz Alzheimer Disease Assessment Scale (ADAS-cog) i testu łączenia punktów (TMT) A po 3, 6 i 12 miesiącach leczenia donepezilem. Nie stwierdzono natomiast poprawy w zakresie TMT B, oceniającym sprawność wzrokowo-przestrzennej pamięci operacyjnej oraz w obu częściach testu Stroopa, oceniającego sprawność werbalnej pamięci operacyjnej. Uzyskane wyniki wskazują na korzystny wpływ donepezilu na ogólną sprawność funkcji poznawczych u pacjentów z chorobą Alzheimera, u których uprzednie leczenie riwastygminą nie przyniosło zadawalającego efektu, lub było źle tolerowane. Donepezil może prawdopodobnie spowalniać progresję w zakresie pogorszenia funkcji poznawczych związanych z czynnością płata czołowego u tych chorych.

Artykuł

Trazodon w leczeniu zaburzeń zachowania i objawów psychotycznych towarzyszących otępieniu

Iwona Makowska, Radosław Magierski, Iwona Kłoszewska
Farmakoterapia w Psychiatrii i Neurologii, 2004, 4, 485-494

Objawy psychotyczne i zaburzenia zachowania występują ze znaczną częstością u pacjentów z rozpoznanym zespołem otępiennym. Pobudzenie czy zachowania agresywne odnotowuje się u 30% do 60% pacjentów z otępieniem i często są one powodem zgonów, zwłaszcza w domach pomocy społecznej. Zaburzenia zachowania często skutkują urazami fizycznymi u pacjentów, stanowią duże obciążenie dla opiekunów, są nierzadką przyczyną instytucjonalizacji pacjentów i zwiększają koszty opieki zdrowotnej. Zapobieganie i leczenie zaburzeń zachowania u pacjentów z otępieniem jest jednym z podstawowych celów terapeutycznych w tej grupie chorych. Jednak wybór leku, w praktyce lekarskiej, częściej wiąże się z lokalnym trendem farmakoterapeutycznym niż z empirycznie ustalonymi standardami leczenia. Poszukiwania skutecznego i bezpiecznego leku nadal trwają. Jednym z leków badanych pod tym kątem jest trazodon. W kilkunastu przeprowadzonych dotąd badaniach dowiedziono jego skuteczność w opanowywaniu pobudzenia i zmniejszaniu agresji, drażliwości, niepokoju, zaburzeń nastroju i snu. Potwierdzono również dobrą tolerancję w trakcie leczenia osób w wieku podeszłym.